Ana içeriğe atla

MADDE DÖNGÜLERİ

Madde Döngüleri

Doğada bulunan canlılar ve cansızlar birbiri ile etkileşim halinde bulunmaktadırlar.
Canlıların yaşamının devamlılığı madde döngüleri ile gerçekleşmektedir.
Bir maddenin doğada bir taraftan tüketilerek, diğer taraftan üretilmesine madde döngüsü denir.
Madde döngülerinden su, karbon, oksijen, azot döngüsünü incelenecek.


A- Su döngüsü

Su Döngüsü

Su canlıların yaşaması için temel maddedir.
Doğada su katı, sıvı ve gaz halinde bulunmaktadır.
Suyun yeryüzü ile gökyüzü arasındaki dolaşmasına su döngüsü denir.
Yeryüzünden buharlaşan su, atmosferde yoğunlaşarak yeryüzüne yağış olarak geri döner.
Bitkiler, hayvanlar, fotosentez, terleme, solunum su döngüsünde yer almaktadır.



Dünyada su miktarı sabittir, buharlaşma atmosferdeki su miktarını artırır, yağışlar atmosferdeki su miktarını azaltır.
Güneşten gelen ısı enerjisi ile yeryüzündeki sular buharlaşır, bulutları meydana getirir. Bulutlarda oluşan yağış tekrar yeryüzüne inerek döngüyü oluşturur.


B- Oksijen döngüsü

Canlılar oksijen kullanarak solunum yapar.
Havanın % 21 oranında oksijen bulunmaktadır.
Solunum sırasında oluşan karbondioksit (CO2) içerinde oksijen bulunmaktadır.
Havada bulunan oksijen yanma ve solunum olayında kullanılarak, karbondioksit içinde yer alır.
Fotosentez olayı ile havaya tekrar oksijen verilir.


C- Karbon döngüsü

Karbon canlıların temel elementidir. Karbonhidrat, yağ, protein, DNA'nın yapısında karbon elementi bulunmaktadır.
Havada %0,03 oranında karbondioksit gazı vardır.
Karbondioksit (CO2) molekülü, bitkiler tarafından fotosentezde kullanılır.
Karbon besinlerin yapısına katılmış olur. Bitkilerden beslenen diğer canlılar besinler yolu ile karbonu vücutlarına alır.
Solunum sırasında karbonlu bileşikler yakılarak havaya karbondioksit verilmiş olur.

Karbon döngüsünde fosil yakıtlarda yer alır.
Fosil yakıtlar milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan atıklarından oluşmuştur.
Canlıların yapısındaki karbon kömür, petrol, doğal gazın yapısında bulunur.
Fosil yakıtların yanması sonucu havaya karbondioksit  verilir.

Canlıların ölmesi sonucu yapılarında bulunan karbonlu bileşikler, ayrıştırıcı canlılar tarafından tüketilerek karbondioksite  dönüştürülür.
Karbon Döngüsü


Son yıllarda fosil yakıtların fazla yakılmasından dolayı havadaki karbondioksit miktarı artmaktadır.


D- Azot döngüsü

Havada bulunan azotu canlılar doğrudan kullanamaz.
Yıldırım, şimşek olaylarıyla ve azot tutucu bakteriler havadaki azotu, azotlu bileşiklere çevrilmesini sağlar.
Toprağa geçen azotlu bileşikleri bitkiler tarafından kullanılır.
Besin zinciri ile diğer canlılara aktarılır.
Canlı atıkları ve canlılar öldüklerinde azotlu bileşikler azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından ayrılarak, havaya azot şeklinde geri döner.


Azot Döngüsü


E-Madde Döngülerinin Yaşam Açısından Önemi

  1. Maddeler sadece bir kez kullanılsaydı şimdi tamamen tükenmiş olurdu.
  2. Madde döngüsü insanlar tarafından bozulmaktadır ve insanlar bundan etkilenecektir.
  3. Su döngüsü olmasaydı, canlılar kullanacak su bulamazdı.
  4. Oksijen döngüsü olmasaydı canlılar solunum yapamayarak ölecekti. Bu nedenle ağaçları korumalıyız.
  5. Karbon döngüsü engellendiğinde atmosferde  CO2 miktarı artar, bunun sonucu sera etkisi meydana gelir. Sera etkisi sonucu küresel ısınma oluşur.
  6. Azot döngüsünde meydana gelen bozulmalar sonucu asit yağmurları oluşur.


F- Ozon tabakasının incelme nedenleri nelerdir

Ozon tabakası ozon gazından oluşan bir gaz tabakasıdır.
Ozon gazı üç oksijen atomundan oluşan bir moleküldür. O3 formülü ile gösterilir.
Ozon gazı canlılar için zararlı bir gazdır, fakat güneşten gelen ultraviyole (mor ötesi) ışınları engellediği için yararlıdır.
Atmosferin 20-30 km arasında yoğun olarak bulunmaktadır.



Ozon tabakasının incelme nedenleri

  1. Buzdolabı, klima, soğutucularda kullanılan CFC (kloroflorokarbon) gazları
  2. Yangın söndürücülerde kullanılan Halon bileşikleri
  3. Böcek öldürücü ve dezanfektan maddelerde kullanılan kimyasallar
Not: Ozon tabakasının yok olmasına neden olan bu bileşiklerdeki klor gazıdır.

Ozon tabakasının yok olması insanlara ve diğer canlılara zarar verecektir.
Ozon gazının incelmesini önlemek için daha az sanayi atığı oluşturmalıyız.
CFC ve halon bileşikleri içeren ürünlerin tüketimini azalmamız gerekmektedir.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

IŞIĞIN KIRILMASI VE MERCEKLER

Işığın Kırılması ve Mercekler Işık nedir Işık bir enerjidir. Işık kaynağından çıkan ışık ışınları doğrusal olarak her yöne doğru yayılır. Işığın madde ile etkileşimi Işık ışınları madde ile karşılaştığında madde ile etkileşir. Işık madde tarafından yansıtılabilir (parlak yüzeylerde), soğurulabilir (koyu yüzeylerde), kırılabilir (saydam maddelerde) veya bunların hepsi beraber olabilir. A- Işığın Kırılması Kırılma nedir Işığın bir saydam ortamdan diğerine geçerken doğrultu değiştirmesine  ışığın kırılması  denir. Ortam yoğunluğunun farklı olması ışığın kırılmasının sebebidir. Kırılan ışığın hızı da değişir. Yoğunluk arttıkça ışığın hızı da azalır. d cam >  d su   >  d hava  olduğu için    V hava  > V su   > V cam Bir araç asfalt yolda giderken buzlu bir yola açılı olarak geçerse bir miktar savrulur. Bu örnekte olduğu gibi ışık ışınları bir ortamdan diğer ortama geçerken kırılarak geçer. Araç farklı yollara dik...
Yorum Gönder
Devamı

BASİT MAKİNELER

Basit Makineler    Basit makineler, günlük hayatta işlerimizi kolaylaştıran, çok az parçadan oluşan ve yalnızca tek bir kuvvet çeşidini kullanan aletlerdir. Örneğin; el arabası, tornavida, kapı anahtarı, tahtaravalli, eşit kollu terazi, makas, iğne ve bunun gibi günlük hayatımızda işlerimizi kolaylaştıran pek çok araç, hepsi birer basit makinedir. Basit Makinelerin Genel Özellikleri 1.  Basit makineler, kuvvetin yönünü, doğrultusunu ve büyüklüğünü değiştirirler. ***  Doğrultu ve yön birbirlerine karıştırılan iki kavramdır. Aynı olduğu zannedilir ancak birbirinden farklı kavramlardır. Doğrultu:  En genel anlamıyla “yol, hat” diyebiliriz. Örneğin dikey (düşey) ve yatay birer doğrultudur. Ya da matematikteki koordinat sistemindeki x, y ve z birer doğrultudur. Yön:  Doğu, batı, kuzey, güney birer yöndür. Koordinat sistemindeki +x, -x, +y, -y, +z, -z birer yöndür. Örneğin, yandaki basit makinede F kuvveti aşağı yönde yani güney yönünde çekildiğ...
1 yorum
Devamı

HAVA OLAYLARI

Hava Olayları A- Hava olayları Belirli bir bölgede ve kısa sürede meydana gelen hava şartlarına  hava olayları  denir. Hava olayları atmosfer (Hava küre)'de gerçekleşir. Hava kürede bulunan gazlar %78 (N) Azot, % 21 (O) Oksijen, % 1 Argon, Karbondioksit, Su buharı ve diğer gazlar Su buharı, hava içerisinde az orana sahip olmasına rağmen hava olaylarının gerçekleşmesinde çok büyük öneme sahiptir. Hava olayları bazen günlerce aynı kalabileceği gibi, bir kaç saat içinde değişebilir. Hava olaylarının nedeni  sıcaklık ,  basınç  ve  nem  (havadaki su buharı) deki değişikliklerdir. Hava sıcaklığındaki değişmelerden kaynaklanan basınç farklılıkları hava olaylarının temel sebebidir. Rüzgar , yağmur, kar,  dolu, sis, kırağı yaşantımızda karşılaştığımız  hava olayları ndandır. Hava olaylarının ölçülmesinde kullanılan araçlar * Sıcaklığı ölçmek için  termometre * Basıncı ölçmek için  barometre * Nemi ölçmek için  hidro...
Yorum Gönder
Devamı